6% btw op energie, verlenging van het sociaal tarief en andere maatregelen in tijden van crisis

Om de spectaculaire stijging van de energieprijzen tegen te gaan, besliste de regering midden februari 2022 de btw op elektriciteitsrekeningen tijdelijk te verlagen van 21% naar 6%. Midden maart 2022 werd hetzelfde besloten voor de gasrekeningen. Bovendien werd de uitbreiding van het sociaal tarief naar bepaalde consumentenprofielen ook verlengd. In welke mate konden de Belgische huishoudens met deze aanpassingen besparen? En welke maatregelen zijn nu nog van kracht?

De stijging van de energieprijzen onder de loep

Volgens de boordtabellen van de CREG, de federale energieregulator in België, was de gemiddelde elektriciteitsfactuur aan het einde van de derde kwartaal van 2022 in een jaar tijd met 108,3% gestegen van € 1.017,50 naar € 2.119,72*. De gemiddelde gasrekening was in diezelfde periode met maar liefst 71,6% omhoog gegaan, van € 1.739,29 naar € 2.984,78*.

De oorzaken van die prijsstijging waren talrijk: het geopolitieke conflict tussen Oekraïne en Rusland, de hervatting van de economische activiteiten in het ‘post-coronatijdperk’, de afname van de gasvoorraden op het Europese continent en de stijgende kostprijs van een ton CO₂. Nadien zijn de energieprijzen op de markten weer langzaam beginnen te dalen dankzij de inspanningen van de Europese landen om de nationale gasvoorraden aan te vullen en de relatief zachte temperaturen van de winter 2022-2023.

Om de dramatische stijging van de energieprijzen te compenseren, die eind 2021 was begonnen, nam de regering vanaf 1 januari 2022 verschillende maatregelen om de huishoudens te helpen. Zo werd het sociaal tarief naar verschillende categorieën van consumenten uitgebreid. Bovendien had de federale regering een Gas-Elektriciteitsfonds opgericht, waardoor OCMW’s materiële hulp konden verlenen aan mensen die niet van het genoemde sociale tarief konden profiteren.

Tot slot werd de federale bijdrage op de energierekening vervangen door een accijns. Deze verandering houdt in dat dit deel van de rekening niet langer automatisch stijgt, wat met de heffing wel het geval was. Aangezien de federale bijdrage als een toeslag op de energierekening wordt beschouwd, hangt het bedrag af van de hoeveelheid elektriciteit en gas die de eindverbruiker verbruikt. Een accijns is daarentegen een indirecte belasting op het verbruik of gebruik van bepaalde producten. Het bedrag staat dus vast.

Laten we kijken wat er van die maatregelen overblijft en welke andere veranderingen en tegemoetkomingen inzake energie werden aangekondigd om de Belgische huishoudens te ondersteunen.

*Gegevens van september 2021 en september 2022. Sinds 1 maart 2022 bedraagt de btw op elektriciteit 6% i.p.v. 21%, wat sinds 1 april 2022 ook voor gas geldt. Bovendien heeft de CREG in april 2022 het gemiddelde gasverbruik van een Belgisch huishouden verlaagd van 23.260 kWh/jaar tot 17.000 kWh/jaar.

Btw op elektriciteits- en gasrekeningen verlaagd van 21% naar 6%

Om de portefeuille van de Belgen te ontlasten, stemde de regering in met een btw-verlaging op elektriciteitsrekeningen van 21% naar 6%, en dat in eerste instantie voor de periode van 1 maart tot 30 september 2022. Half maart kwam het Kernkabinet opnieuw bijeen om enkele van zijn besluiten van februari te herzien. Vanaf dat moment werd de btw-verlaging ook toegepast op aardgas, met name vanaf 1 april 2022.

Aangezien de energiecrisis lang aanhield, besliste de regering de btw-verlaging naar 6% te verlengen: eerst tot en met 31 december 2022, dan tot en met 31 maart 2022, en ten slotte voor onbepaalde tijd. Vanaf 1 april 2023 is de btw van 6% voor zowel gas als elektriciteit voor onbepaalde tijd verlengd.

Dat besluit ging gepaard met een hervorming van het accijnssysteem om de misgelopen inkomsten te compenseren. In tegenstelling tot de btw, die proportioneel is, is een accijns een vaste belasting die de energieprijs niet volgt. Bovendien wordt het surplus aan inkomsten geïnd via dit accijnssysteem, herverdeeld over de consumenten in de vorm van lagere accijnzen op het basisverbruik. Volgens het kabinet van toenmalig minister van Energie zou die nieuwe maatregel resulteren in een verhoging van de factuur met € 10 tot € 20 per maand.

Maar hoe uit dit verschil in btw zich concreet op je factuur? Uitgaande van een ‘doorsnee’ gezin van vier personen (twee volwassenen en twee kinderen), dat jaarlijks gemiddeld 3.500 kWh elektriciteit et 17.000 kWh gas verbruikt, bedraagt de potentiële besparing ongeveer € 660 per jaar (op basis van energieprijzen in januari 2023).

Verlenging van het sociaal tarief tot en met juni 2023

In februari 2021 besliste de federale regering het sociaal tarief uit te breiden naar de begunstigden van een verhoogde tegemoetkoming (BVT-statuut). Denk aan gepensioneerden en eenoudergezinnen in moeilijkheden met recht op bepaalde tegemoetkomingen, of mensen met een bruto jaarinkomen van € 20.000 of minder. Het doel was om de meest kwetsbare gezinnen te helpen tijdens de gezondheidscrisis.

De uitbreiding van het sociaal tarief werd in 2022 enkele keren verlengd door de aanhoudende crisis. Uiteindelijk bleef het uitgebreid sociaal tarief van kracht tot en met 31 maart 2023. Bijna een miljoen Belgische huishoudens konden al die tijd van een verlaagd tarief profiteren.

In het kernakkoord van 6 februari 2023 werd beslist om terug naar de klassieke voorwaarden voor het sociaal tarief te keren. Concreet hebben Belgen met het BVT-statuut sinds 1 juli 2023 geen recht meer op het sociaal tarief voor elektriciteit en gas.

De toekenning van een energiecheque

Goed nieuws voor de hele bevolking! Bovenop de btw-verlaging besliste de federale regering een energiecheque (ook wel ‘verwarmingspremie’ genoemd) ter waarde van € 100 toe te kennen vanaf de derde week van april 2022. Deze verwarmingspremie kon in één keer worden afgetrokken van de elektriciteitsrekening van Belgen met een residentieel vast of variabel contract. Je kon de premie aanvragen tot 1 november 2022 op de website van de FOD Economie.

De ‘basispakketten’, of maandelijkse energiepremies

Tijdens de Kernvergadering van midden september 2022 werd besloten een ‘basispakket energie‘ toe te kennen voor de maanden november en december 2022. Die maatregel had als doel de middenklasse te ondersteunen, met uitsluiting van de begunstigden van het (uitgebreid) sociaal tarief en consumenten met een vast contract van vóór oktober 2021. De kortingen bedroegen € 61 per maand voor elektriciteit en € 135 per maand voor gas. Vanaf een ‘netto belastbaar inkomen’ van meer dan € 62.000 per jaar en € 125.000 per jaar voor koppels werd hierop een bijdrage geheven.

In de praktijk werden die maandelijkse tegemoetkomingen in één keer afgetrokken van de energiefactuur van december 2022. Door vertragingen bij de energieleveranciers en de FOD Economie kon je vanaf 23 januari 2023 een nieuwe aanvraag indienen op de website van de FOD. Kort daarna besloot de regering de maandelijkse premies te verlengen tot maart 2023.

Unieke automatische korting voor stookolie, butaan en propaan

Bij het overleg van half maart 2022 besloot het Kernkabinet ook een eenmalige automatische verlaging toe te kennen aan alle huishoudens die met stookolie, butaangas of propaangas verwarmen, voor leveringen tussen 15 november 2022 en 31 maart 2023. Die maatregel was geldig met terugwerkende kracht voor het hele jaar 2022. De korting bedroeg oorspronkelijk € 225, maar werd na een beslissing van de Kern in september 2022 verhoogd tot € 300.

Een tussenkomst van € 250 voor verwarming op pellets

In haar federale begroting voor 2023 heeft de Belgische overheid gedacht aan de huishoudens die verwarmen met pellets, die tot dan toe geen steun hadden gekregen. Net als voor stookolie, propaan en butaan werd een eenmalige premie van € 250 voorzien voor Belgen die met pellets verwarmen.

Nog andere maatregelen?

Naast de hierboven vermelde wijzigingen en verlengingen werden tijdens het overlegcomité eind augustus en de Kernvergadering midden september 2022 ook andere maatregelen aangekondigd:

• De vermindering van het verbruik federale overheidsgebouwen voor verwarming en verlichting
• De belasting op overwinsten uit verschillende energiesectoren, met name kernenergie, om de middenklasse te hulp te komen
• De mogelijkheid voor huishoudens om de betaling van kapitaalaflossingen op hun hypotheek uit te stellen
• De mogelijkheid voor zelfstandigen en bedrijven om de betaling van werkgeversbijdragen en belastingen uit te stellen, de versoepeling van de tijdelijke werkloosheid, de invoering van een moratorium op faillissement en een verlaging van de accijnzen op elektriciteit en gas tot het Europees minimum in november en december.

In België werd besloten, ondanks de sluiting van de derde reactor van de kerncentrale van Doel, dat Doel 4 en Tihange 3 nog 10 jaar operationeel zouden blijven.

Op Europees niveau werd ook een en ander verwezenlijkt. In december 2022 bereikten EU-lidstaten een overeenkomst over een gasprijsplafondmechanisme. Dat moet de gasprijzen beperken wanneer deze boven een bepaalde drempel uitkomen. 

Wat kan je zelf doen om je energiefacturen te verlagen?

Als consument is het belangrijk om je huidige contract te vergelijken met de huidige markttarieven. Gebruik daarvoor onze online-vergelijkingstool of neem gratis contact op met onze adviseurs per telefoon of via info@energie-vergelijker.be.

Bronnen:

• Persbericht van Febeg (Frans)
• Btw van 6% op energie: ontdek hoeveel je zou kunnen besparen op je factuur | DH (Frans)
• Energieprijs: de verlaging van de btw op elektriciteit zal pas vanaf 1 april worden toegepast | RTBF (Frans)